-
1 imperium (inp-)
imperium (inp-) ī, n [impero], a command, order, direction, injunction: meum Inperium exequi, T.: imperio parere, Cs.: Iovis, V.: imperiis deūm expositis, L.: Naturae imperio gemimus, cum, etc., Iu.—Command, authority, control, power, ascendency, sway: mitto imperium, T.: tenere imperium in suos: Reges in ipsos imperium est Iovis, H.: mater, quoius sub imperiost, mala, T.: pro imperio submovere, arbitrarily, L.: domesticum: arcesse, aut imperium fer, give the order yourself, H.: imperio pueri leonem tradere, O.: Di, quibus imperium est animarum, V.: rerum imperiis hominumque minor, subject to, H.—Supreme power, sovereignty, sway, dominion, empire, supremacy, authority: regium, S.: cupidus imperi singularis, sole dominion: Caesaris, Cs.: imperium extra ordinem dare: sub populi R. imperium dicionemque cadere: Imperium Dido regit, V.: de imperio dimicare: civitati imperium totius provinciae pollicetur, Cs.: auctoritate magis quam imperio regere, L.: Romanorum imperia perferre, dominion, Cs.: imperia legum potentiora quam hominum, L.: gravidam imperiis Italiam regere, sovereignties, V. —A public office, magistracy: cuius (consulis) in imperio, term: nec imperia expetenda: gessi maxima imperia.—Command-in-chief, supreme command, military authority: cum imperio esse: unum imperium cum ipsis habere, be under the same military head, Cs.: mercatorem cum imperio ac securibus misimus.—A dominion, realm, empire: urbes inimicissimae huic imperio: contra imperium populi R. pugnare, Cs.: Imperium Oceano qui terminet, V.: auspicia imperi Romani, Ta.: luxuria imperii, i. e. of the court, Iu.—Of persons, an authority, officer, general: sine imperio copias relinquere, Cs.: imperia et potestates, military and civil authorities: Erat plena lictorum et imperiorum provincia, Cs.—Fig., rule, control: vide, si in animis hominum regale imperium sit: coactae Imperio sexūs, i. e. ambition, Iu. -
2 imperium
I.Lit. (mostly ante-class. and post-Aug.): si quid opus est, impera: imperium exsequar. Plaut. Am. 3, 3, 1; cf.:II. A.nunc pergam eri imperium exsequi,
id. ib. 1, 1, 106:eri imperia persequi,
id. ib. 2, 1, 75:imperium exsequi,
id. Men. 5, 6, 16; Ter. Eun. 4, 1, 22:obsequens obediensque est mori atque imperiis patris,
Plaut. Bacch. 3, 3, 55; cf. id. Trin. 2, 2, 21; id. Men. 5, 7, 1:tuo facit jussu, tuo imperio paret,
id. As. 1, 2, 21:malus et nequam est homo, qui nihili imperium eri Sui servus facit,
id. Ps. 4, 7, 1; cf. id. As. 2, 4, 10:quod hi neque ad concilia veniebant neque imperio parebant,
Caes. B. G. 5, 2 fin.:imperium neglegere,
id. ib. 5, 7, 7:neque ab uno omnia imperia administrari poterant,
id. ib. 2, 22 fin.:imperio Jovis huc venio,
Verg. A. 5, 726; cf.:et Jovis imperium et cari praecepta parentis Edocet,
id. ib. 5, 747:imperiis deūm propalam expositis,
Liv. 8, 6, 12:quidam (pueri) imperia indignantur,
Quint. 1, 3, 6:aegri quoquo neglecto medentium imperio, etc.,
Plin. Pan. 22, 3:elephanti inest imperiorum obedientia,
Plin. 8, 1, 1, § 1:naturae imperio gemimus, cum, etc.,
Juv. 15, 138:cujus paruit imperiis,
id. 14, 331.In gen.: Mes. Nempe jubes? Me. Jubeo hercle, si quid imperii est in te mihi, Plaut. Men. 5, 7, 41; cf. id. Pers. 3, 1, 15:B.Appius et caecus et senex tenebat non modo auctoritatem sed etiam imperium in suos,
Cic. de Sen. 11, 37:reges in ipsos imperium est Jovis,
Hor. C. 3, 1, 6:eone es ferox, quia habes imperium in beluas?
Ter. Eun. 3, 1, 25:mater, cujus sub imperio'st, mala,
id. Heaut. 2, 2, 4: An. Sta ilico. Ge. Hem, sates pro imperio! quisquis es, i. e. authorilatively, imperiously, id. Phorm. 1, 4, 19:domesticum,
Cic. Caecin. 18, 52; id. Inv. 2, 47, 140:(Juppiter) Divosque mortalesque turbas Imperio regit unus aequo,
Hor. C. 3, 4, 48; cf.:sed me jussa deūm... Imperiis egere suis,
Verg. A. 6, 463:Phyllius illic Imperio pueri volucresque ferumque leonem Tradiderat domitos,
Ov. M. 7, 373:agricolae habent rationem cum terra, quae numquam recusat imperium,
Cic. de Sen. 15, 51.—In partic.1.In publicists' lang., supreme power, sovereignty, sway, dominion, empire (cf.: principatus, dominatus, regnum; potestas, potentia).(α).Sing.: Tarquinio dedit imperium simul et sola regni, Enn. ap. Fest. p. 298 Müll. (Ann. v. 151 Vahl.); cf.:(β).navorum imperium servare est induperantum,
id. ib. 169 Müll. (Ann. v. 413 Vahl.); and:ipse (Numa rex) de suo imperio curiatam legem tulit,
Cic. Rep. 2, 13; 2, 17; 18; [p. 901] 20;21: homo dominandi cupidus aut imperii singularis,
sole dominion, id. ib. 1, 33:singulare et potestas regia,
id. ib. 2, 9:esse consul cum summo imperio et potestate,
id. Verr. 1, 13, 37; id. Fl. 8, 18; cf.:cum summo imperio et potestate versari,
id. Q. Fr. 1, 1, 10, 31:qui (App. Claudius) tum erat summo imperio,
id. Fin. 2, 20, 66:omne imperium nostri penes singulos esse voluerunt,
id. Rep. 1, 40; 2, 32:de imperio Caesaris... gravissime decernitur,
Caes. B. C. 1, 5, 4:imperium extra ordinem dare,
Cic. Phil. 11, 10, 25:quod imperium potest esse praestantius quam, etc.,
id. Rep. 1, 17:eos qui antea commodis fuerint moribus, imperio, potestate, prosperis rebus immutari,
id. Lael. 15, 54:ad deponendum imperium tardior esse,
id. Rep. 2, 12:expertes imperii,
id. ib. 1, 31:deponentium imperium tyrannorum,
Quint. 9, 2, 67 et saep.:sub populi Romani imperium dicionemque cadere,
Cic. Font. 1, 2; so,with dicio,
Caes. B. G. 1, 31, 7; cf.:Gallia sub populi Romani imperium redacta,
id. ib. 5, 29, 4:totam ad imperium populi Romani Ciliciam adjunxit,
Cic. de Imp. Pomp. 12, 35:majestas est in imperio atque in omni populi Romani dignitate,
Quint. 7, 3, 35:cum duobus ducibus de imperio in Italia decertatum est, Pyrrho et Hannibale,
Cic. Lael. 8, 28; cf.:de imperio dimicare,
id. Off. 1, 12, 38:spes diuturnitatis atque imperii,
id. Rep. 2, 3; cf.:sedem et domum summo imperio praebere,
id. ib. 2, 5 fin.:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3, 6:civitati imperium totius provinciae pollicetur,
id. ib. 7, 64 fin.:cum abunde expertus esset quam bene umeris tuis sederet imperium,
Plin. Pan. 10 fin.:auctoritate magis quam imperio regere,
Liv. 1, 7, 8; cf.:nec illum pro imperio submovere posse... quia ita dicatur: si vobis videtur, discedite, Quirites,
id. 2, 56, 12.—Plur.:b.nec vero imperia expetenda ac potius aut non accipienda interdum aut deponenda nonnumquam,
i. e. public offices, Cic. Off. 1, 20, 68:(cives) mandant imperia,
id. Rep. 1, 31; cf.:honores, magistratus, imperia, potestates, opes amicitiae anteponere,
id. Lael. 17, 63:cui (duci) dantur imperia et ea continuantur, etc.,
id. Rep. 1, 44:ita cepi et gessi maxima imperia, ut, etc.,
id. Fam. 3, 7, 5:vides tyranni satellites in imperiis,
id. Att. 14, 5, 2:quod praestare dicant Gallorum quam Romanorum imperia perferre,
dominion, government, Caes. B. G. 1, 17, 3:qui mobilitate ac levitate animi novis imperiis studebant,
id. ib. 2, 1, 3:imperia legum potentiora quam hominum,
Liv. 2, 1, 1. —Hence, transf., concr.(α).Dominion, realm, empire (esp. freq. since the Aug. per.):c.duae urbes inimicissimae huic imperio,
Cic. Lael. 3, 11:jam ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri pæniteret,
id. Rep. 6, 16 fin.:nostrum,
id. ib. 3, 29; cf.:finium imperii nostri propagatio,
id. Prov. Cons. 12, 29:fines imperii propagavit,
id. Rep. 3, 12:imperium Oceano, famam qui terminet astris,
Verg. A. 1, 287:per quas (artes) imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili,
Hor. C. 4, 15, 14:adjectis Britannis Imperio,
id. ib. 3, 5, 4:quem vocet divum populus ruentis Imperi rebus?
id. ib. 1, 2, 26;1, 37, 8: immensum imperii corpus stare ac librari sine rectore non potest,
Tac. H. 1, 16:reges socii, membra partesque imperii,
Suet. Aug. 48:breviarium totius imperii,
id. ib. 101:rationarium imperii,
id. ib. 28:imperii fines Tiberinum natare,
Juv. 8, 265:noverat luxuriam imperii veterem,
i. e. of the Roman court, id. 4, 137.—Trop., rule, control (very rare but class.):2.illud vide, si in animis hominum regale imperium sit, unius fore dominatum, consilii scilicet,
Cic. Rep. 1, 38.—Iron.:imperium judiciorum tenere,
Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77:coactae imperio sexus,
i. e. the ambition, Juv. 6, 135.—Law t. t., the jurisdiction or discretion of a magistrate:3.omnia autem judicia aut legitimo jure consistunt aut imperio continentur,
Gai. Inst. 4, 103:ideo autem imperio contineri judicia dicuntur, quia tamdiu valent, quamdiu is qui ea praecepit imperium habet,
id. ib. 4, 105; cf. 3, 181 al.—Milit., the chief command, command.(α).Sing.:(β).victum atque expugnatum oppidum est Imperio atque auspicio Amphitruonis maxime,
Plaut. Am. 1, 1, 37; 1, 1, 41: re impetrata contendunt, ut ipsis summa imperii transdatur, Caes. B. G. 7, 63, 5:delatam sibi summam imperii,
Suet. Ner. 3:censet enim etiam ex iis, qui cum imperio sint,
Cic. Fam. 1, 1, 3:nostri imperii dignitas,
id. ib. 1, 7, 4:novem annis, quibus in imperio fuit,
Suet. Caes. 25:legionum curam et imperium alicui demandare,
id. ib. 76:alicui imperium prorogare,
id. Tib. 30:imperii tempus explere,
id. Caes. 26: cum imperio aut magistratu, i. e. a military or civil command, Suet. Tib. 12:qui dabat olim imperium, fasces, etc.,
Juv. 10, 79; cf. in the foll.—Plur.:b.mandant (cives) imperia, magistratus,
i. e. military and civil commands, Cic. Rep. 1, 31; cf.:magistratus, imperia, amicitiae anteponere,
id. Lael. 17, 63;so opp. magistratus,
Suet. Caes. 54; 75; id. Aug. 61.—Transf.(α).Concr.: imperia, i. q. imperatores, commanding officers, commanders, generals:(β).imperia, potestates, legationes, quom senatus creverit populusve jusserit, ex urbe exeunto,
Cic. Leg. 3, 3, 9:nacti vacuas ab imperiis Sardiniam et Siciliam,
Caes. B. C. 1, 31, 1; Val. Max. 1, 1, 9.—Erat plena lictorum et imperiorum provincia, differta praefectis atque exactoribus, Caes. B. C. 3, 32, 4.—(γ).(Acc. to imperator, II. B. 3.) The imperial government, the government:tandem quasi coactus recepit imperium,
Suet. Tib. 24; 55; 67; id. Calig. 12; 16; 24; id. Claud. 11; 35; 36 et saep. -
3 imperiōsus (inp-)
imperiōsus (inp-) adj. with comp. and sup. [imperium], possessed of command, far-ruling, mighty, powerful, puissant: urbes: dictatura, L.: virga, i. e. the fasces, O.: sibi qui imperiosus, lord of himself, H.—Arbitrary, domineering, tyrannical: domina: Proserpina, resistless, H.: imperiosius aequor, H.: familia imperiosissima, L. -
4 inperium
I.Lit. (mostly ante-class. and post-Aug.): si quid opus est, impera: imperium exsequar. Plaut. Am. 3, 3, 1; cf.:II. A.nunc pergam eri imperium exsequi,
id. ib. 1, 1, 106:eri imperia persequi,
id. ib. 2, 1, 75:imperium exsequi,
id. Men. 5, 6, 16; Ter. Eun. 4, 1, 22:obsequens obediensque est mori atque imperiis patris,
Plaut. Bacch. 3, 3, 55; cf. id. Trin. 2, 2, 21; id. Men. 5, 7, 1:tuo facit jussu, tuo imperio paret,
id. As. 1, 2, 21:malus et nequam est homo, qui nihili imperium eri Sui servus facit,
id. Ps. 4, 7, 1; cf. id. As. 2, 4, 10:quod hi neque ad concilia veniebant neque imperio parebant,
Caes. B. G. 5, 2 fin.:imperium neglegere,
id. ib. 5, 7, 7:neque ab uno omnia imperia administrari poterant,
id. ib. 2, 22 fin.:imperio Jovis huc venio,
Verg. A. 5, 726; cf.:et Jovis imperium et cari praecepta parentis Edocet,
id. ib. 5, 747:imperiis deūm propalam expositis,
Liv. 8, 6, 12:quidam (pueri) imperia indignantur,
Quint. 1, 3, 6:aegri quoquo neglecto medentium imperio, etc.,
Plin. Pan. 22, 3:elephanti inest imperiorum obedientia,
Plin. 8, 1, 1, § 1:naturae imperio gemimus, cum, etc.,
Juv. 15, 138:cujus paruit imperiis,
id. 14, 331.In gen.: Mes. Nempe jubes? Me. Jubeo hercle, si quid imperii est in te mihi, Plaut. Men. 5, 7, 41; cf. id. Pers. 3, 1, 15:B.Appius et caecus et senex tenebat non modo auctoritatem sed etiam imperium in suos,
Cic. de Sen. 11, 37:reges in ipsos imperium est Jovis,
Hor. C. 3, 1, 6:eone es ferox, quia habes imperium in beluas?
Ter. Eun. 3, 1, 25:mater, cujus sub imperio'st, mala,
id. Heaut. 2, 2, 4: An. Sta ilico. Ge. Hem, sates pro imperio! quisquis es, i. e. authorilatively, imperiously, id. Phorm. 1, 4, 19:domesticum,
Cic. Caecin. 18, 52; id. Inv. 2, 47, 140:(Juppiter) Divosque mortalesque turbas Imperio regit unus aequo,
Hor. C. 3, 4, 48; cf.:sed me jussa deūm... Imperiis egere suis,
Verg. A. 6, 463:Phyllius illic Imperio pueri volucresque ferumque leonem Tradiderat domitos,
Ov. M. 7, 373:agricolae habent rationem cum terra, quae numquam recusat imperium,
Cic. de Sen. 15, 51.—In partic.1.In publicists' lang., supreme power, sovereignty, sway, dominion, empire (cf.: principatus, dominatus, regnum; potestas, potentia).(α).Sing.: Tarquinio dedit imperium simul et sola regni, Enn. ap. Fest. p. 298 Müll. (Ann. v. 151 Vahl.); cf.:(β).navorum imperium servare est induperantum,
id. ib. 169 Müll. (Ann. v. 413 Vahl.); and:ipse (Numa rex) de suo imperio curiatam legem tulit,
Cic. Rep. 2, 13; 2, 17; 18; [p. 901] 20;21: homo dominandi cupidus aut imperii singularis,
sole dominion, id. ib. 1, 33:singulare et potestas regia,
id. ib. 2, 9:esse consul cum summo imperio et potestate,
id. Verr. 1, 13, 37; id. Fl. 8, 18; cf.:cum summo imperio et potestate versari,
id. Q. Fr. 1, 1, 10, 31:qui (App. Claudius) tum erat summo imperio,
id. Fin. 2, 20, 66:omne imperium nostri penes singulos esse voluerunt,
id. Rep. 1, 40; 2, 32:de imperio Caesaris... gravissime decernitur,
Caes. B. C. 1, 5, 4:imperium extra ordinem dare,
Cic. Phil. 11, 10, 25:quod imperium potest esse praestantius quam, etc.,
id. Rep. 1, 17:eos qui antea commodis fuerint moribus, imperio, potestate, prosperis rebus immutari,
id. Lael. 15, 54:ad deponendum imperium tardior esse,
id. Rep. 2, 12:expertes imperii,
id. ib. 1, 31:deponentium imperium tyrannorum,
Quint. 9, 2, 67 et saep.:sub populi Romani imperium dicionemque cadere,
Cic. Font. 1, 2; so,with dicio,
Caes. B. G. 1, 31, 7; cf.:Gallia sub populi Romani imperium redacta,
id. ib. 5, 29, 4:totam ad imperium populi Romani Ciliciam adjunxit,
Cic. de Imp. Pomp. 12, 35:majestas est in imperio atque in omni populi Romani dignitate,
Quint. 7, 3, 35:cum duobus ducibus de imperio in Italia decertatum est, Pyrrho et Hannibale,
Cic. Lael. 8, 28; cf.:de imperio dimicare,
id. Off. 1, 12, 38:spes diuturnitatis atque imperii,
id. Rep. 2, 3; cf.:sedem et domum summo imperio praebere,
id. ib. 2, 5 fin.:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3, 6:civitati imperium totius provinciae pollicetur,
id. ib. 7, 64 fin.:cum abunde expertus esset quam bene umeris tuis sederet imperium,
Plin. Pan. 10 fin.:auctoritate magis quam imperio regere,
Liv. 1, 7, 8; cf.:nec illum pro imperio submovere posse... quia ita dicatur: si vobis videtur, discedite, Quirites,
id. 2, 56, 12.—Plur.:b.nec vero imperia expetenda ac potius aut non accipienda interdum aut deponenda nonnumquam,
i. e. public offices, Cic. Off. 1, 20, 68:(cives) mandant imperia,
id. Rep. 1, 31; cf.:honores, magistratus, imperia, potestates, opes amicitiae anteponere,
id. Lael. 17, 63:cui (duci) dantur imperia et ea continuantur, etc.,
id. Rep. 1, 44:ita cepi et gessi maxima imperia, ut, etc.,
id. Fam. 3, 7, 5:vides tyranni satellites in imperiis,
id. Att. 14, 5, 2:quod praestare dicant Gallorum quam Romanorum imperia perferre,
dominion, government, Caes. B. G. 1, 17, 3:qui mobilitate ac levitate animi novis imperiis studebant,
id. ib. 2, 1, 3:imperia legum potentiora quam hominum,
Liv. 2, 1, 1. —Hence, transf., concr.(α).Dominion, realm, empire (esp. freq. since the Aug. per.):c.duae urbes inimicissimae huic imperio,
Cic. Lael. 3, 11:jam ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri pæniteret,
id. Rep. 6, 16 fin.:nostrum,
id. ib. 3, 29; cf.:finium imperii nostri propagatio,
id. Prov. Cons. 12, 29:fines imperii propagavit,
id. Rep. 3, 12:imperium Oceano, famam qui terminet astris,
Verg. A. 1, 287:per quas (artes) imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili,
Hor. C. 4, 15, 14:adjectis Britannis Imperio,
id. ib. 3, 5, 4:quem vocet divum populus ruentis Imperi rebus?
id. ib. 1, 2, 26;1, 37, 8: immensum imperii corpus stare ac librari sine rectore non potest,
Tac. H. 1, 16:reges socii, membra partesque imperii,
Suet. Aug. 48:breviarium totius imperii,
id. ib. 101:rationarium imperii,
id. ib. 28:imperii fines Tiberinum natare,
Juv. 8, 265:noverat luxuriam imperii veterem,
i. e. of the Roman court, id. 4, 137.—Trop., rule, control (very rare but class.):2.illud vide, si in animis hominum regale imperium sit, unius fore dominatum, consilii scilicet,
Cic. Rep. 1, 38.—Iron.:imperium judiciorum tenere,
Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77:coactae imperio sexus,
i. e. the ambition, Juv. 6, 135.—Law t. t., the jurisdiction or discretion of a magistrate:3.omnia autem judicia aut legitimo jure consistunt aut imperio continentur,
Gai. Inst. 4, 103:ideo autem imperio contineri judicia dicuntur, quia tamdiu valent, quamdiu is qui ea praecepit imperium habet,
id. ib. 4, 105; cf. 3, 181 al.—Milit., the chief command, command.(α).Sing.:(β).victum atque expugnatum oppidum est Imperio atque auspicio Amphitruonis maxime,
Plaut. Am. 1, 1, 37; 1, 1, 41: re impetrata contendunt, ut ipsis summa imperii transdatur, Caes. B. G. 7, 63, 5:delatam sibi summam imperii,
Suet. Ner. 3:censet enim etiam ex iis, qui cum imperio sint,
Cic. Fam. 1, 1, 3:nostri imperii dignitas,
id. ib. 1, 7, 4:novem annis, quibus in imperio fuit,
Suet. Caes. 25:legionum curam et imperium alicui demandare,
id. ib. 76:alicui imperium prorogare,
id. Tib. 30:imperii tempus explere,
id. Caes. 26: cum imperio aut magistratu, i. e. a military or civil command, Suet. Tib. 12:qui dabat olim imperium, fasces, etc.,
Juv. 10, 79; cf. in the foll.—Plur.:b.mandant (cives) imperia, magistratus,
i. e. military and civil commands, Cic. Rep. 1, 31; cf.:magistratus, imperia, amicitiae anteponere,
id. Lael. 17, 63;so opp. magistratus,
Suet. Caes. 54; 75; id. Aug. 61.—Transf.(α).Concr.: imperia, i. q. imperatores, commanding officers, commanders, generals:(β).imperia, potestates, legationes, quom senatus creverit populusve jusserit, ex urbe exeunto,
Cic. Leg. 3, 3, 9:nacti vacuas ab imperiis Sardiniam et Siciliam,
Caes. B. C. 1, 31, 1; Val. Max. 1, 1, 9.—Erat plena lictorum et imperiorum provincia, differta praefectis atque exactoribus, Caes. B. C. 3, 32, 4.—(γ).(Acc. to imperator, II. B. 3.) The imperial government, the government:tandem quasi coactus recepit imperium,
Suet. Tib. 24; 55; 67; id. Calig. 12; 16; 24; id. Claud. 11; 35; 36 et saep. -
5 imperiabiliter
impĕrĭābĭlĭter ( inp-), adv. [imperium], commandingly, imperiously, Cato ap. Charis. p. 181 P. (cf. imperabiliter). -
6 imperialis
impĕrĭālis ( inp-), e, adj. [imperium, II. B. 3. b. b], of the empire or emperor, imperial:statuta,
Dig. 47, 12, 3:praeceptum, Cod. Th. 3, 12, 2: ornamenta,
Capitol. M. Aur. 17:molestia,
Aur. Vict. Epit. 2:culmen,
Amm. 21, 16:imperia et omnia imperialia sic horruit, ut, etc.,
Capitol. Pert. 13, 1.— Adv.: impĕrĭālĭter, imperially:existimantes,
Cod. Just. 6, 51, 1 fin. -
7 imperialiter
impĕrĭālis ( inp-), e, adj. [imperium, II. B. 3. b. b], of the empire or emperor, imperial:statuta,
Dig. 47, 12, 3:praeceptum, Cod. Th. 3, 12, 2: ornamenta,
Capitol. M. Aur. 17:molestia,
Aur. Vict. Epit. 2:culmen,
Amm. 21, 16:imperia et omnia imperialia sic horruit, ut, etc.,
Capitol. Pert. 13, 1.— Adv.: impĕrĭālĭter, imperially:existimantes,
Cod. Just. 6, 51, 1 fin. -
8 Imperiosus
impĕrĭōsus (less correctly inp-), a, um, adj. [imperium], possessed of command, far-ruling, mighty, powerful, puissant (class.).I.In gen.: urbes magnae atque imperiosae, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 2:II.populi,
Cic. Or. 34, 120: imperiosissima civitas, Aug. Civ. Dei, 15, 19 (cf. Verg. A. 1, 284):dictatura,
Liv. 7, 40, 9; cf.virga,
i. e. the fasces, Ov. Tr. 5, 6, 32:quisnam igitur liber? sapiens, sibi qui imperiosus,
who has dominion over himself, Hor. S. 2, 7, 83; cf. Plin. 34, 8, 19, § 62:imperiosissimae humanae mentis artes (religio, astrologia, medicina),
id. 30, 1, 1, § 1:risus habet vim nescio an imperiosissimam,
Quint. 6, 3, 8. —In partic.A.In a bad sense, imperious, domineering, tyrannical:B.cupiditas honoris quam dura est domina, quam imperiosa,
Cic. Par. 5, 3, 40:nimis imperiosus philosophus,
id. Fin. 2, 32, 105:paedagogi,
Quint. 1, 1, 8:imperiosus atque impotens,
Sen. Ben. 3, 28 fin.:imperiosi nobis ipsis et molesti sumus,
id. Q. N. 4 praef.:Proserpina,
Hor. S. 2, 5, 110:quojus cibo iste factust imperiosior,
Plaut. Capt. 4, 2, 26:imperiosius aequor,
Hor. C. 1, 14, 8:familia imperiosissima et superbissima,
Liv. 9, 34, 15.—Hence,Impĕrĭōsus, i, m., a surname of the dictator L. Manlius Torquatus and his son, the consul T. Manlius Torquatus, on account of their severity, Liv. 7, 3, 4; 7, 4, 7; Sen. Ben. 3, 37; Cic. Fin. 2, 19, 60; Plin. 22, 5, 5, § 8; Liv. 4, 29, 6; cf. Manlius.—Hence, adv.: impĕrĭōsē, imperiously, tyrannically (ante- and postclass.):non severe, non imperiose praecepit,
Gell. 2, 29, 1; Charis. 202, 11: paene imperiosius quam humanius, Varr. ap. Non. 287, 20. -
9 imperiosus
impĕrĭōsus (less correctly inp-), a, um, adj. [imperium], possessed of command, far-ruling, mighty, powerful, puissant (class.).I.In gen.: urbes magnae atque imperiosae, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 2:II.populi,
Cic. Or. 34, 120: imperiosissima civitas, Aug. Civ. Dei, 15, 19 (cf. Verg. A. 1, 284):dictatura,
Liv. 7, 40, 9; cf.virga,
i. e. the fasces, Ov. Tr. 5, 6, 32:quisnam igitur liber? sapiens, sibi qui imperiosus,
who has dominion over himself, Hor. S. 2, 7, 83; cf. Plin. 34, 8, 19, § 62:imperiosissimae humanae mentis artes (religio, astrologia, medicina),
id. 30, 1, 1, § 1:risus habet vim nescio an imperiosissimam,
Quint. 6, 3, 8. —In partic.A.In a bad sense, imperious, domineering, tyrannical:B.cupiditas honoris quam dura est domina, quam imperiosa,
Cic. Par. 5, 3, 40:nimis imperiosus philosophus,
id. Fin. 2, 32, 105:paedagogi,
Quint. 1, 1, 8:imperiosus atque impotens,
Sen. Ben. 3, 28 fin.:imperiosi nobis ipsis et molesti sumus,
id. Q. N. 4 praef.:Proserpina,
Hor. S. 2, 5, 110:quojus cibo iste factust imperiosior,
Plaut. Capt. 4, 2, 26:imperiosius aequor,
Hor. C. 1, 14, 8:familia imperiosissima et superbissima,
Liv. 9, 34, 15.—Hence,Impĕrĭōsus, i, m., a surname of the dictator L. Manlius Torquatus and his son, the consul T. Manlius Torquatus, on account of their severity, Liv. 7, 3, 4; 7, 4, 7; Sen. Ben. 3, 37; Cic. Fin. 2, 19, 60; Plin. 22, 5, 5, § 8; Liv. 4, 29, 6; cf. Manlius.—Hence, adv.: impĕrĭōsē, imperiously, tyrannically (ante- and postclass.):non severe, non imperiose praecepit,
Gell. 2, 29, 1; Charis. 202, 11: paene imperiosius quam humanius, Varr. ap. Non. 287, 20. -
10 impero
impĕro ( inp-), āvi, ātum, 1 (archaic form, imperassit, Cic. Leg. 3, 3, 6, and induperantum = imperantium, Enn. Ann. v. 413 Vahl.), v. a. and n. [in-paro], to command, order, enjoin (cf.: jubeo, praecipio, mando).I.In gen., constr. with acc., an inf. or an object-clause, a relative-clause, with ut, ne, or the simple subj., with the simple dat. or absol.(α).With acc. (and dat. personæ):(β).faciendum id nobis quod parentes imperant,
Plaut. Stich. 1, 1, 53:fac quod imperat,
id. Poen. 5, 3, 29; Ter. Hec. 2, 2, 2:quae imperarentur, facere dixerunt,
Caes. B. G. 2, 32, 3:numquid aliud imperas?
Ter. Eun. 2, 1, 7; id. Heaut. 4, 3, 26:sto exspectans, si quid mihi imperent,
id. Eun. 3, 5, 46:nonnumquam etiam puerum vocaret: credo, cui cenam imperaret,
i. e. ordered to get him his supper, Cic. Rosc. Am. 21, 59:imperat ei nuptias,
Quint. 7, 1, 14:vigilias,
id. 11, 3, 26:certum modum,
id. 11, 2, 27:moram et sollicitudinem initiis impero,
id. 10, 3, 9: graves dominae cogitationum libidines infinita quaedam cogunt atque imperant, Cic. Fragm. ap. Non. 424, 30 (Rep. 6, 1 Mos.):utque Imperet hoc natura potens,
Hor. S. 2, 1, 51.—In pass.:arma imperata a populo Romano,
Liv. 40, 34, 9:quod ipsum imperari optimum est,
Quint. 2, 5, 6:imperata pensa,
id. 3, 7, 6:exemplar imperatae schemae,
Suet. Tib. 43.—With inf. or an object-clause (esp. freq. in the post-Aug. per.; in Cic. and Cæs. only with inf. pass. or dep.):* With inf.animo nunc jam otioso esse impero,
Ter. And. 5, 2, 1:imperavi egomet mihi omnia assentari,
id. Eun. 2, 2, 21:jungere equos Titan velocibus imperat Horis,
Ov. M. 2, 118; 3, 4:nec minus in certo dentes cadere imperat aetas Tempore,
Lucr. 5, 672:has omnes actuarias imperat fieri,
Caes. B. G. 5, 1, 3:pericula vilia habere,
Sall. C. 16, 2:frumentum conportare,
id. J. 48, 2; Hirt. B. G. 8, 27; Curt. 10, 1, 19; Tac. A. 2, 25:Liviam ad se deduci imperavit,
Suet. Calig. 25; id. Aug. 27; id. Tib. 60.—In pass.: in has lautumias, si qui publice custodiendi sunt, ex ceteris oppidis deduci imperantur, Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69.—act.:(γ).haec ego procurare et idoneus imperor,
Hor. Ep. 1, 5, 21. —With a rel.-clause (very rare):(δ).imperabat coram, quid opus facto esset puerperae,
Ter. And. 3, 2, 10:quin tu, quod faciam, impera,
id. Phorm. 1, 4, 46; Plaut. Curc. 1, 1, 3 and 6; id. Capt. 2, 3, 10.—With ut, ne, or the simple subj.:(ε).ecce Apollo mihi ex oraculo imperat, Ut, etc.,
Plaut. Men. 5, 2, 87:his, uti conquirerent et reducerent, imperavit,
Caes. B. G. 1, 28, 1:consulibus designatis imperavit senatus, ut, etc.,
Liv. 42, 28, 7: quibus negotium a senatu est imperatum, ut, etc., S. C. ap. Front. Aquaed. 104; Petr. 1:mihi, ne abscedam, imperat,
Ter. Eun. 3, 5, 30:Caesar suis imperavit, ne, etc.,
Caes. B. G. 1, 46, 2; 2, 32, 2; 3, 89, 4:letoque det imperat Argum,
Ov. M. 1, 670; 13, 659. —With simple dat.:(ζ).si huic imperabo, probe tectum habebo,
Plaut. Most. 4, 1, 14 (cf. above a):aliquid alicui,
Ter. Eun. 3, 5, 46; Cic. Rosc. Am. 21, 59. —Absol.: Pa. Jubesne? Ch. Jubeo, cogo atque impero, Ter. Eun. 2, 3, 97:II.si quid opus est, impera,
Plaut. Am. 3, 3, 1:impera, si quid vis,
id. Aul. 2, 1, 23:omnia faciam: impera,
Ter. Heaut. 5, 5, 11:quidvis oneris impone, impera,
id. And. 5, 3, 26.In partic.A.In publicists' lang., to order to be furnished or supplied, to give orders for, make a requisition for:B.cum frumentum sibi in cellam imperavisset (Verrem),
Cic. Div. in Caecil. 10, 30:quem (numerum frumenti) ei civitati imperas emendum,
id. Verr. 2, 3, 74, § 173:negas fratrem meum pecuniam ullam in remiges imperasse,
id. Fl. 14, 33:pecuniam,
id. ib. § 32; cf.:argenti pondo ducenta milia Jugurthae,
Sall. J. 62, 5:arma,
Caes. B. C. 1, 6 fin.:equites civitatibus,
id. B. G. 6, 4 fin.; cf.:quam maximum militum numerum provinciae toti,
id. ib. 1, 7, 2:obsides reliquis civitatibus,
id. ib. 7, 64, 1; so, obsides Cic. de Imp. Pomp. 12, 35; Suet. Caes. 25. —In publicists' and milit. lang., alicui or absol., to command, govern, rule over:b.his (magistratibus) praescribendus est imperandi modus... qui modeste paret, videtur, qui aliquando imperet, dignus esse,
Cic. Leg. 3, 2, 5; cf.:sic noster populus in pace et domi imperat,
id. Rep. 1, 40:nulla est tam stulta civitas, quae non injuste imperare malit, quam servire juste,
id. ib. 3, 18; cf.also: cum is, qui imperat aliis, servit ipse nulli cupiditati,
id. ib. 1, 34:omnibus gentibus ac nationibus terra marique imperare,
id. de Imp. Pomp. 19, 56; cf.:jus esse belli, ut, qui vicissent, iis, quos vicissent, quemadmodum vellent imperarent,
Caes. B. G. 1, 36, 1:Jugurtha omni Numidiae imperare parat,
Sall. J. 13, 2:quot nationibus imperabat,
Quint. 11, 2, 50:clarus Anchisae Venerisque sanguis Imperet,
Hor. Carm. Sec. 51; cf. id. C. 3, 6, 5:recusabat imperare,
i. e. to be emperor, Plin. Pan. 5, 5; cf.:ipsum quandoque imperaturum,
Suet. Claud. 3; id. Galb. 4; id. Oth. 4; id. Vit. 14; id. Tit. 2 et saep.— Hence,Ad imperandum, to receive orders or instructions:2.nunc ades ad imperandum, vel ad parendum potius: sic enim antiqui loquebantur,
Cic. Fam. 9, 25, 2; cf.:cum ipse ad imperandum Tisidium vocaretur,
Sall. J. 62, 8 Kritz.—Transf., beyond the publicist's sphere, to command, master, govern, rule, control:C.liberis,
Ter. Ad. 1, 1, 51:imperare sibi, maximum imperium est,
Sen. Ep. 113 fin.:ut nobismet ipsis imperemus,
Cic. Tusc. 2, 21, 47:cum homines cupiditatibus iis, quibus ceteri serviunt, imperabunt,
id. Lael. 22, 82:accensae irae,
Ov. M. 9, 28:dolori,
Plin. Ep. 8, 19, 2:lacrimis,
Sil. 2, 652:amori suo,
Petr. 83:ingenio suo,
Sen. Contr. 1 praef. med.; cf.:imperare animo nequivi, quin, priusquam perirem, cur periturus essem, scirem,
Liv. 34, 31, 2: quibus egestas imperat, rules, governs, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. v. 357 Vahl.): imperat arvis, holds control over, i. e. forces to be productive, Verg. G. 1, 99; cf.:sola terrae seges imperatur,
Tac. G. 26:fertilibus agris non est imperandum,
Sen. Tranq. 15:sic imperant vitibus et eas multis palmitibus onerant,
Col. 3, 3, 6:alius patrimonio suo plus imperavit quam ferre possit,
Sen. Tranq. 4; cf.also trop.: tamquam nescias, cui imperem: Epicurum,
id. Ep. 29 fin.:dum per continuos dies nimis imperat voci, rursus sanguinem reddidit,
Plin. Ep. 5, 19, 6: imperat ergo viro [p. 902] (mulier), Juv. 6, 224.— Absol.:animum rege, qui, nisi paret, Imperat,
Hor. Ep. 1, 2, 63:permittat, an vetet an imperet (lex),
Quint. 7, 7, 7:(eloquentia) hic regnat, hic imperat, hic sola vincit,
id. 7, 4, 24.—In publicists' lang., to order the citizens to assemble, to summon:D.dein consul eloquitur ad exercitum: Impero qua convenit ad comitia centuriata,
Varr. L. L. 6, § 88 Müll.; Gell. 15, 27, 4;so comically,
Plaut. Capt. 1, 2, 52; cf. id. Cist. 1, 1, 60.—In medic. lang., to order, prescribe: non idem imperassem omnibus per diversa aegrotantibus, Sen. de Ira, 1, 16; Plin. 24, 1, 1, § 5:E.si vires patiuntur, imperanda tridui abstinentia est,
Cels. 7, 20.—In gram.:imperandi declinatus,
i. e. inflections of the imperative, Varr. L. L. 10, § 32 Müll.— Hence, impĕ-rātum, i, n., that which is commanded, a command, order:jussus arma abicere, imperatum facit,
executes the order, obeys, Caes. B. G. 5, 37, 1; freq. in plur.:imperata facere,
id. ib. 2, 3, 3; 5, 20 fin.; 6, 10, 3; id. B. C. 1, 60, 1; 2, 12, 4; 3, 34, 2 al.; cf.:imperata detrectare,
Suet. Caes. 54:Senones ad imperatum non venire,
according to orders, as ordered, Caes. B. G. 6, 2, 3. -
11 inperiabiliter
impĕrĭābĭlĭter ( inp-), adv. [imperium], commandingly, imperiously, Cato ap. Charis. p. 181 P. (cf. imperabiliter). -
12 inperialis
impĕrĭālis ( inp-), e, adj. [imperium, II. B. 3. b. b], of the empire or emperor, imperial:statuta,
Dig. 47, 12, 3:praeceptum, Cod. Th. 3, 12, 2: ornamenta,
Capitol. M. Aur. 17:molestia,
Aur. Vict. Epit. 2:culmen,
Amm. 21, 16:imperia et omnia imperialia sic horruit, ut, etc.,
Capitol. Pert. 13, 1.— Adv.: impĕrĭālĭter, imperially:existimantes,
Cod. Just. 6, 51, 1 fin. -
13 inperiosus
impĕrĭōsus (less correctly inp-), a, um, adj. [imperium], possessed of command, far-ruling, mighty, powerful, puissant (class.).I.In gen.: urbes magnae atque imperiosae, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 2:II.populi,
Cic. Or. 34, 120: imperiosissima civitas, Aug. Civ. Dei, 15, 19 (cf. Verg. A. 1, 284):dictatura,
Liv. 7, 40, 9; cf.virga,
i. e. the fasces, Ov. Tr. 5, 6, 32:quisnam igitur liber? sapiens, sibi qui imperiosus,
who has dominion over himself, Hor. S. 2, 7, 83; cf. Plin. 34, 8, 19, § 62:imperiosissimae humanae mentis artes (religio, astrologia, medicina),
id. 30, 1, 1, § 1:risus habet vim nescio an imperiosissimam,
Quint. 6, 3, 8. —In partic.A.In a bad sense, imperious, domineering, tyrannical:B.cupiditas honoris quam dura est domina, quam imperiosa,
Cic. Par. 5, 3, 40:nimis imperiosus philosophus,
id. Fin. 2, 32, 105:paedagogi,
Quint. 1, 1, 8:imperiosus atque impotens,
Sen. Ben. 3, 28 fin.:imperiosi nobis ipsis et molesti sumus,
id. Q. N. 4 praef.:Proserpina,
Hor. S. 2, 5, 110:quojus cibo iste factust imperiosior,
Plaut. Capt. 4, 2, 26:imperiosius aequor,
Hor. C. 1, 14, 8:familia imperiosissima et superbissima,
Liv. 9, 34, 15.—Hence,Impĕrĭōsus, i, m., a surname of the dictator L. Manlius Torquatus and his son, the consul T. Manlius Torquatus, on account of their severity, Liv. 7, 3, 4; 7, 4, 7; Sen. Ben. 3, 37; Cic. Fin. 2, 19, 60; Plin. 22, 5, 5, § 8; Liv. 4, 29, 6; cf. Manlius.—Hence, adv.: impĕrĭōsē, imperiously, tyrannically (ante- and postclass.):non severe, non imperiose praecepit,
Gell. 2, 29, 1; Charis. 202, 11: paene imperiosius quam humanius, Varr. ap. Non. 287, 20. -
14 inpero
impĕro ( inp-), āvi, ātum, 1 (archaic form, imperassit, Cic. Leg. 3, 3, 6, and induperantum = imperantium, Enn. Ann. v. 413 Vahl.), v. a. and n. [in-paro], to command, order, enjoin (cf.: jubeo, praecipio, mando).I.In gen., constr. with acc., an inf. or an object-clause, a relative-clause, with ut, ne, or the simple subj., with the simple dat. or absol.(α).With acc. (and dat. personæ):(β).faciendum id nobis quod parentes imperant,
Plaut. Stich. 1, 1, 53:fac quod imperat,
id. Poen. 5, 3, 29; Ter. Hec. 2, 2, 2:quae imperarentur, facere dixerunt,
Caes. B. G. 2, 32, 3:numquid aliud imperas?
Ter. Eun. 2, 1, 7; id. Heaut. 4, 3, 26:sto exspectans, si quid mihi imperent,
id. Eun. 3, 5, 46:nonnumquam etiam puerum vocaret: credo, cui cenam imperaret,
i. e. ordered to get him his supper, Cic. Rosc. Am. 21, 59:imperat ei nuptias,
Quint. 7, 1, 14:vigilias,
id. 11, 3, 26:certum modum,
id. 11, 2, 27:moram et sollicitudinem initiis impero,
id. 10, 3, 9: graves dominae cogitationum libidines infinita quaedam cogunt atque imperant, Cic. Fragm. ap. Non. 424, 30 (Rep. 6, 1 Mos.):utque Imperet hoc natura potens,
Hor. S. 2, 1, 51.—In pass.:arma imperata a populo Romano,
Liv. 40, 34, 9:quod ipsum imperari optimum est,
Quint. 2, 5, 6:imperata pensa,
id. 3, 7, 6:exemplar imperatae schemae,
Suet. Tib. 43.—With inf. or an object-clause (esp. freq. in the post-Aug. per.; in Cic. and Cæs. only with inf. pass. or dep.):* With inf.animo nunc jam otioso esse impero,
Ter. And. 5, 2, 1:imperavi egomet mihi omnia assentari,
id. Eun. 2, 2, 21:jungere equos Titan velocibus imperat Horis,
Ov. M. 2, 118; 3, 4:nec minus in certo dentes cadere imperat aetas Tempore,
Lucr. 5, 672:has omnes actuarias imperat fieri,
Caes. B. G. 5, 1, 3:pericula vilia habere,
Sall. C. 16, 2:frumentum conportare,
id. J. 48, 2; Hirt. B. G. 8, 27; Curt. 10, 1, 19; Tac. A. 2, 25:Liviam ad se deduci imperavit,
Suet. Calig. 25; id. Aug. 27; id. Tib. 60.—In pass.: in has lautumias, si qui publice custodiendi sunt, ex ceteris oppidis deduci imperantur, Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69.—act.:(γ).haec ego procurare et idoneus imperor,
Hor. Ep. 1, 5, 21. —With a rel.-clause (very rare):(δ).imperabat coram, quid opus facto esset puerperae,
Ter. And. 3, 2, 10:quin tu, quod faciam, impera,
id. Phorm. 1, 4, 46; Plaut. Curc. 1, 1, 3 and 6; id. Capt. 2, 3, 10.—With ut, ne, or the simple subj.:(ε).ecce Apollo mihi ex oraculo imperat, Ut, etc.,
Plaut. Men. 5, 2, 87:his, uti conquirerent et reducerent, imperavit,
Caes. B. G. 1, 28, 1:consulibus designatis imperavit senatus, ut, etc.,
Liv. 42, 28, 7: quibus negotium a senatu est imperatum, ut, etc., S. C. ap. Front. Aquaed. 104; Petr. 1:mihi, ne abscedam, imperat,
Ter. Eun. 3, 5, 30:Caesar suis imperavit, ne, etc.,
Caes. B. G. 1, 46, 2; 2, 32, 2; 3, 89, 4:letoque det imperat Argum,
Ov. M. 1, 670; 13, 659. —With simple dat.:(ζ).si huic imperabo, probe tectum habebo,
Plaut. Most. 4, 1, 14 (cf. above a):aliquid alicui,
Ter. Eun. 3, 5, 46; Cic. Rosc. Am. 21, 59. —Absol.: Pa. Jubesne? Ch. Jubeo, cogo atque impero, Ter. Eun. 2, 3, 97:II.si quid opus est, impera,
Plaut. Am. 3, 3, 1:impera, si quid vis,
id. Aul. 2, 1, 23:omnia faciam: impera,
Ter. Heaut. 5, 5, 11:quidvis oneris impone, impera,
id. And. 5, 3, 26.In partic.A.In publicists' lang., to order to be furnished or supplied, to give orders for, make a requisition for:B.cum frumentum sibi in cellam imperavisset (Verrem),
Cic. Div. in Caecil. 10, 30:quem (numerum frumenti) ei civitati imperas emendum,
id. Verr. 2, 3, 74, § 173:negas fratrem meum pecuniam ullam in remiges imperasse,
id. Fl. 14, 33:pecuniam,
id. ib. § 32; cf.:argenti pondo ducenta milia Jugurthae,
Sall. J. 62, 5:arma,
Caes. B. C. 1, 6 fin.:equites civitatibus,
id. B. G. 6, 4 fin.; cf.:quam maximum militum numerum provinciae toti,
id. ib. 1, 7, 2:obsides reliquis civitatibus,
id. ib. 7, 64, 1; so, obsides Cic. de Imp. Pomp. 12, 35; Suet. Caes. 25. —In publicists' and milit. lang., alicui or absol., to command, govern, rule over:b.his (magistratibus) praescribendus est imperandi modus... qui modeste paret, videtur, qui aliquando imperet, dignus esse,
Cic. Leg. 3, 2, 5; cf.:sic noster populus in pace et domi imperat,
id. Rep. 1, 40:nulla est tam stulta civitas, quae non injuste imperare malit, quam servire juste,
id. ib. 3, 18; cf.also: cum is, qui imperat aliis, servit ipse nulli cupiditati,
id. ib. 1, 34:omnibus gentibus ac nationibus terra marique imperare,
id. de Imp. Pomp. 19, 56; cf.:jus esse belli, ut, qui vicissent, iis, quos vicissent, quemadmodum vellent imperarent,
Caes. B. G. 1, 36, 1:Jugurtha omni Numidiae imperare parat,
Sall. J. 13, 2:quot nationibus imperabat,
Quint. 11, 2, 50:clarus Anchisae Venerisque sanguis Imperet,
Hor. Carm. Sec. 51; cf. id. C. 3, 6, 5:recusabat imperare,
i. e. to be emperor, Plin. Pan. 5, 5; cf.:ipsum quandoque imperaturum,
Suet. Claud. 3; id. Galb. 4; id. Oth. 4; id. Vit. 14; id. Tit. 2 et saep.— Hence,Ad imperandum, to receive orders or instructions:2.nunc ades ad imperandum, vel ad parendum potius: sic enim antiqui loquebantur,
Cic. Fam. 9, 25, 2; cf.:cum ipse ad imperandum Tisidium vocaretur,
Sall. J. 62, 8 Kritz.—Transf., beyond the publicist's sphere, to command, master, govern, rule, control:C.liberis,
Ter. Ad. 1, 1, 51:imperare sibi, maximum imperium est,
Sen. Ep. 113 fin.:ut nobismet ipsis imperemus,
Cic. Tusc. 2, 21, 47:cum homines cupiditatibus iis, quibus ceteri serviunt, imperabunt,
id. Lael. 22, 82:accensae irae,
Ov. M. 9, 28:dolori,
Plin. Ep. 8, 19, 2:lacrimis,
Sil. 2, 652:amori suo,
Petr. 83:ingenio suo,
Sen. Contr. 1 praef. med.; cf.:imperare animo nequivi, quin, priusquam perirem, cur periturus essem, scirem,
Liv. 34, 31, 2: quibus egestas imperat, rules, governs, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. v. 357 Vahl.): imperat arvis, holds control over, i. e. forces to be productive, Verg. G. 1, 99; cf.:sola terrae seges imperatur,
Tac. G. 26:fertilibus agris non est imperandum,
Sen. Tranq. 15:sic imperant vitibus et eas multis palmitibus onerant,
Col. 3, 3, 6:alius patrimonio suo plus imperavit quam ferre possit,
Sen. Tranq. 4; cf.also trop.: tamquam nescias, cui imperem: Epicurum,
id. Ep. 29 fin.:dum per continuos dies nimis imperat voci, rursus sanguinem reddidit,
Plin. Ep. 5, 19, 6: imperat ergo viro [p. 902] (mulier), Juv. 6, 224.— Absol.:animum rege, qui, nisi paret, Imperat,
Hor. Ep. 1, 2, 63:permittat, an vetet an imperet (lex),
Quint. 7, 7, 7:(eloquentia) hic regnat, hic imperat, hic sola vincit,
id. 7, 4, 24.—In publicists' lang., to order the citizens to assemble, to summon:D.dein consul eloquitur ad exercitum: Impero qua convenit ad comitia centuriata,
Varr. L. L. 6, § 88 Müll.; Gell. 15, 27, 4;so comically,
Plaut. Capt. 1, 2, 52; cf. id. Cist. 1, 1, 60.—In medic. lang., to order, prescribe: non idem imperassem omnibus per diversa aegrotantibus, Sen. de Ira, 1, 16; Plin. 24, 1, 1, § 5:E.si vires patiuntur, imperanda tridui abstinentia est,
Cels. 7, 20.—In gram.:imperandi declinatus,
i. e. inflections of the imperative, Varr. L. L. 10, § 32 Müll.— Hence, impĕ-rātum, i, n., that which is commanded, a command, order:jussus arma abicere, imperatum facit,
executes the order, obeys, Caes. B. G. 5, 37, 1; freq. in plur.:imperata facere,
id. ib. 2, 3, 3; 5, 20 fin.; 6, 10, 3; id. B. C. 1, 60, 1; 2, 12, 4; 3, 34, 2 al.; cf.:imperata detrectare,
Suet. Caes. 54:Senones ad imperatum non venire,
according to orders, as ordered, Caes. B. G. 6, 2, 3.
Перевод: с латинского на английский
с английского на латинский- С английского на:
- Латинский
- С латинского на:
- Английский
